یکی از مشکلات رایج در سیستم برق خودرو، پریدن فیوز است. شاید برای بسیاری از رانندگان پیش آمده باشد که ناگهان یکی از تجهیزات برقی خودرو مثل چراغ‌ها، بوق یا ضبط از کار بیفتد. در چنین شرایطی، نخستین مظنون معمولاً فیوز است. فیوزها نقش محافظ را در مدارهای الکتریکی خودرو ایفا می‌کنند و از آسیب دیدن قطعات بر اثر نوسان یا اتصال کوتاه جلوگیری می‌نمایند. اما چه عواملی باعث می‌شود فیوز بپرد؟ و چگونه می‌توان از تکرار این مشکل جلوگیری کرد؟ در این مقاله به بررسی دقیق علت پریدن فیوز خودرو و روش‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.
در ادامه با تیگارد مگ همراه باشید.
فیوز خودرو چیست و چه نقشی دارد؟
فیوز خودرو در واقع یک قطعه‌ی ایمنی است که جریان برق را در مدارهای مختلف کنترل می‌کند. درون هر فیوز، رشته‌ای فلزی ظریف وجود دارد که در برابر جریان بیش از حد مقاومت می‌کند. هنگامی که شدت جریان از حد مجاز عبور کند، رشته فلزی ذوب می‌شود و مدار را قطع می‌کند تا از آسیب به سایر قطعات برقی جلوگیری شود. به بیان ساده، فیوز مانند “نگهبان برق” در خودرو عمل می‌کند و مانع از سوختن سیم‌کشی‌ها یا تجهیزات الکترونیکی می‌شود.
در خودروها معمولاً دو جعبه فیوز وجود دارد: یکی در داخل کابین (معمولاً زیر فرمان یا کنار داشبورد) و دیگری در محفظه موتور. هر فیوز برای یک مدار خاص طراحی شده است، مانند سیستم روشنایی، سیستم صوتی، تهویه، ECU، یا پمپ بنزین.
مقالات فنی خودرو: علائم خرابی قرقری فرمان
علت‌های اصلی پریدن فیوز خودرو
1. اتصال کوتاه در مدار برقی
مهم‌ترین و شایع‌ترین علت پریدن فیوز خودرو، اتصال کوتاه است. این اتفاق زمانی می‌افتد که سیم مثبت با سیم منفی یا بدنه خودرو تماس پیدا کند. در نتیجه، جریان ناگهانی زیادی از مدار عبور می‌کند و فیوز برای جلوگیری از آسیب، می‌پرد. معمولاً این نوع اتصالات در اثر فرسودگی عایق سیم‌ها، نفوذ رطوبت یا نصب غیر استاندارد تجهیزات برقی رخ می‌دهد.
2. استفاده از وسایل برقی غیراستاندارد یا پرمصرف
گاهی رانندگان بدون توجه به توان مدار، تجهیزات اضافی مانند لامپ‌های زنون، سیستم صوتی قوی یا گرم‌کن صندلی غیراستاندارد نصب می‌کنند. این وسایل ممکن است جریان بیش از حدی از مدار بکشند و باعث سوختن فیوز شوند. هر مدار فیوز مخصوص خود را دارد و در صورت استفاده از مصرف‌کننده‌های غیرمجاز، فیوز تحمل آن را نخواهد داشت.
3. خرابی قطعات برقی متصل به مدار
گاهی خود قطعه برقی معیوب است. مثلاً موتور برف‌پاک‌کن یا فن کولر در اثر گیرپاژ شدن یا نیم‌سوز شدن، جریان زیادی مصرف می‌کند. در نتیجه فیوز مربوطه مرتباً می‌پرد. در این مواقع باید قطعه‌ی معیوب تعویض یا تعمیر شود، نه اینکه فقط فیوز را عوض کنیم.
4. نصب اشتباه یا فیوز نامناسب
بسیاری از افراد هنگام تعویض فیوز، از مدل با آمپراژ اشتباه استفاده می‌کنند. اگر فیوز ضعیف‌تر باشد، زودتر از حد معمول می‌پرد. اگر هم فیوز قوی‌تر نصب شود، احتمال آسیب به سیم‌کشی در هنگام بروز مشکل وجود دارد. بنابراین همیشه باید از فیوز با آمپراژ توصیه‌شده توسط کارخانه استفاده کرد.
5. رطوبت و نفوذ آب
نفوذ آب به داخل جعبه فیوز، به‌خصوص در خودروهایی که واشر درب محفظه موتور آسیب دیده، می‌تواند باعث زنگ‌زدگی یا اتصال ناگهانی شود. این مشکل در مناطق مرطوب یا هنگام شست‌وشوی موتور بیشتر دیده می‌شود.
6. سیم‌کشی غیراصولی یا دستکاری شده
در خودروهایی که چندین بار تعمیر برقی انجام شده یا سیستم‌های جانبی مثل دزدگیر، آلارم یا نورپردازی اضافه نصب شده است، احتمال بروز اتصال یا اشتباه در مسیر سیم‌کشی بسیار زیاد است. چنین بی‌نظمی‌هایی یکی از دلایل رایج پریدن فیوز محسوب می‌شود.
راه‌های تشخیص علت پریدن فیوز
برای پیدا کردن علت دقیق پریدن فیوز، ابتدا باید مشخص شود کدام مدار از کار افتاده است. سپس فیوز مربوط به آن مدار بررسی شود. اگر فیوز خودرو سوخته باشد، نباید بلافاصله فیوز جدید جایگزین شود، بلکه باید علت پریدن آن کشف گردد.
روش‌های رایج شامل:
- بررسی ظاهری سیم‌کشی‌ها برای مشاهده پارگی یا سوختگی
- تست قطعات برقی متصل با مولتی‌متر
اطمینان از سالم بودن اتصالات زمین (ارت) - بازبینی جعبه فیوز از نظر زنگ‌زدگی و رطوبت
مطالعه بیشتر: علت صدا دادن چرخ ماشین هنگام دور زدن
راه‌های پیشگیری از پریدن فیوز خودرو
- بازرسی دوره‌ای سیستم برق خودرو
یکی از ساده‌ترین راه‌های پیشگیری، سرویس دوره‌ای است. هر شش ماه یک‌بار بررسی سیم‌کشی‌ها، سوکت‌ها و جعبه فیوز خودرو می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. - استفاده از تجهیزات استاندارد
در صورت نیاز به نصب تجهیزات برقی جدید، مانند سیستم صوتی یا چراغ‌های اضافی، حتماً از محصولات استاندارد و با کیفیت استفاده کنید و نصب را به برق‌کار متخصص بسپارید. - رعایت آمپراژ فیوز مناسب
در دفترچه راهنمای خودرو، برای هر مدار آمپراژ مشخصی تعیین شده است. همیشه باید فیوز با همان عدد (مثلاً 10، 15 یا 20 آمپر) جایگزین شود. فیوز قوی‌تر، خطر آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد. - محافظت در برابر رطوبت
در هنگام شست‌وشوی موتور یا رانندگی در باران، مراقب باشید آب وارد جعبه فیوز خودرو یا اتصالات برقی نشود. در صورت مشاهده رطوبت، محل مورد نظر را خشک کرده و واشر درب جعبه فیوز را بررسی کنید. - جلوگیری از سیم‌کشی غیراصولی
هرگونه تغییر در مدارهای برقی باید طبق نقشه استاندارد خودرو انجام شود. نصب دزدگیر یا چراغ‌های تزئینی بدون رعایت اصول سیم‌کشی می‌تواند منجر به بروز اتصال کوتاه شود.
