روغن موتور یکی از حیاتی‌ترین اجزای سیستم پیشرانهٔ خودرو است که نقش اصلی آن کاهش اصطکاک میان قطعات متحرک، خنک‌سازی، تمیزکاری و جلوگیری از خوردگی در داخل موتور است. هرگونه کاهش غیرعادی در سطح روغن موتور می‌تواند نشانه‌ای از بروز ایراد فنی در سیستم روان‌کاری باشد. در این مقاله به بررسی دقیق دلایل کم شدن روغن موتور، نشانه‌ها، پیامدها و راهکارهای پیشگیری از آن می‌پردازیم.
در ادامه با تیگارد مگ همراه باشید.
تبخیر طبیعی روغن در دمای بالا
یکی از دلایل شایع کم شدن روغن موتور، تبخیر طبیعی در اثر حرارت بالای موتور است. در هنگام کارکرد، دمای موتور به حدود ۹۰ تا ۱۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و بخش‌هایی از روغن به‌ویژه در اطراف پیستون‌ها و سوپاپ‌ها ممکن است تبخیر شود.
میزان این تبخیر به نوع روغن، کیفیت آن، و شرایط رانندگی بستگی دارد. روغن‌های ارزان‌قیمت یا بی‌کیفیت معمولاً مقاومت حرارتی پایینی دارند و سریع‌تر تجزیه یا تبخیر می‌شوند. به همین دلیل استفاده از روغن‌های دارای استاندارد API و SAE معتبر، یکی از راه‌های جلوگیری از کاهش سطح روغن است.
دانستنی‌های دنیای خودرو: چرا مایع ترمز خودرو نشتی دارد؟
نشت روغن از سیستم روان‌کاری
نشت روغن یکی از مهم‌ترین عوامل کم شدن سطح آن است. این نشت ممکن است از بخش‌های مختلفی مانند واشر کارتل، کاسه‌نمد میل‌لنگ، درپوش فیلتر روغن، یا حتی درب قالپاق سوپاپ اتفاق بیفتد.
نشانه‌های نشت معمولاً با لکه‌های چرب زیر خودرو یا بوی سوختگی روغن همراه است. در صورت مشاهده چنین علائمی، باید خودرو را به سرعت به تعمیرکار سپرد تا محل نشت شناسایی و رفع شود. نادیده گرفتن این مسئله می‌تواند به مرور زمان منجر به افت شدید سطح روغن و در نهایت سوختن یاتاقان‌ها و قفل شدن موتور شود.
سوختن روغن در داخل سیلندرها
گاهی اوقات کم شدن روغن نه به‌دلیل نشت، بلکه به‌علت ورود روغن به محفظه احتراق و سوختن آن اتفاق می‌افتد. در این حالت، روغن از طریق رینگ‌های پیستون فرسوده، گاید یا لاستیک سوپاپ‌ها وارد سیلندر می‌شود و همراه با سوخت می‌سوزد.
علائم سوختن روغن معمولاً به‌صورت دود آبی‌رنگ از اگزوز و بوی خاص روغن سوخته قابل تشخیص است. این مشکل بیشتر در خودروهای با کارکرد بالا یا موتورهایی که قبلاً تعمیر شده‌اند دیده می‌شود. راه‌حل اساسی، تعویض رینگ پیستون‌ها یا سوپاپ‌های فرسوده است که نیاز به بازکردن کامل موتور دارد.
خرابی سیستم تهویهٔ کارتر (PCV)
سیستم PCV یا Positive Crankcase Ventilation مسئول هدایت بخارها و گازهای متراکم‌شده در کارتر به منیفولد ورودی است تا مجدداً بسوزند. در صورتی‌که این سیستم دچار گرفتگی یا خرابی شود، فشار داخلی موتور افزایش یافته و ممکن است روغن از درزها نشت کند یا به داخل منیفولد مکیده شود.
بررسی و تمیز کردن منظم شیر PCV در سرویس‌های دورهای، می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند. بسیاری از رانندگان به اهمیت این قطعه کوچک توجهی ندارند، درحالی‌که خرابی آن یکی از علل پنهان کاهش روغن موتور است.
کیفیت پایین یا غیراستاندارد بودن روغن
استفاده از روغن‌هایی با مواد افزودنی نامناسب یا تقلبی باعث می‌شود خاصیت چسبندگی و پایداری روغن در برابر حرارت کاهش یابد. در نتیجه، بخشی از روغن در زمان کارکرد موتور تبخیر یا اکسید می‌شود.
روغن‌های اصلی معمولاً دارای استانداردهای بین‌المللی (مانند API، ACEA یا ISIRI) هستند و تاریخ تولید مشخص دارند. خرید روغن از مراکز معتبر و بررسی اصالت آن از طریق کد رهگیری یا برچسب اصالت، بهترین راه برای پیشگیری از کم شدن بی‌دلیل روغن است.
نشتی از فیلتر روغن یا نصب نادرست آن
گاهی پس از تعویض فیلتر روغن، مکانیک ممکن است واشر لاستیکی فیلتر را درست جا نزده یا آن را بیش از حد سفت کرده باشد. در این حالت روغن در هنگام استارت یا در دورهای بالا از اطراف فیلتر نشت می‌کند.
همچنین در برخی خودروها، استفاده از فیلتر غیراصل یا سایز نامناسب باعث افت فشار و نشت می‌شود. توصیه می‌شود هنگام تعویض روغن، فیلتر اصلی کارخانه یا نوع معادل با کیفیت بالا استفاده شود.
مطالعه بیشتر: عمر و عملکرد خودروهای CNG
رانندگی در شرایط سخت و دور موتور بالا
رانندگی در سرعت‌های زیاد، بکسل کردن بار سنگین یا رانندگی در ترافیک سنگین باعث می‌شود موتور برای مدت طولانی در دمای بالا کار کند. در چنین شرایطی، بخشی از روغن به‌صورت طبیعی تبخیر یا اکسید می‌شود.
همچنین، رانندگی با دور موتور بالا (بیش از ۴۰۰۰ دور در دقیقه) باعث افزایش فشار در سیستم روغنکاری و بالا رفتن مصرف آن می‌شود. رعایت سبک رانندگی ملایم و توقف‌های کوتاه برای خنک شدن موتور می‌تواند تأثیر مثبتی در حفظ سطح روغن داشته باشد.
خرابی یاتاقان‌ها یا پمپ روغن
در موارد نادر، پمپ روغن ضعیف یا معیوب باعث می‌شود جریان روغن به درستی در موتور پخش نشود. در نتیجه برخی بخش‌ها بیش از حد داغ شده و روغن در آن نقاط سریع‌تر تبخیر یا اکسید می‌شود.
همچنین فرسودگی یاتاقان‌ها و افزایش لقی آن‌ها می‌تواند سبب شود روغن در حین کارکرد، بیش از مقدار لازم در شکاف‌ها باقی بماند و به تدریج از سیستم خارج شود. تعمیر یا تعویض قطعات در این حالت ضروری است.
عدم سرویس و بررسی منظم سطح روغن
در نهایت، یکی از ساده‌ترین اما شایع‌ترین دلایل کم شدن روغن موتور، بی‌توجهی راننده به بازبینی منظم سطح روغن است. توصیه می‌شود هر ۱۰۰۰ کیلومتر یک بار، سطح روغن با گیج (میله اندازه‌گیری) بررسی شود. اگر سطح روغن کمتر از علامت MIN باشد، باید سریعاً با همان نوع روغن تکمیل گردد.
همچنین تعویض روغن در بازه‌های توصیه‌شده توسط سازنده (معمولاً هر ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کیلومتر بسته به نوع روغن) از فرسودگی زودرس موتور جلوگیری می‌کند.
