رانندگی، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های روزمره انسان امروزی است که با زندگی شهری، جاده‌ای و صنعتی پیوندی ناگسستنی دارد. ایمنی در رانندگی به عواملی گوناگون از جمله مهارت راننده، وضعیت خودرو، شرایط جاده، وضعیت آب‌وهوا و میزان دید بستگی دارد. یکی از اساسی‌ترین عناصر ایمنی در جاده‌ها، رعایت حداکثر سرعت مجاز است؛ موضوعی که به‌ویژه در تفاوت میان رانندگی در روز و شب اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. تعیین سرعت مجاز در هر زمان بر اساس بررسی‌های علمی و تجربی انجام می‌شود و هدف آن، حفظ جان راننده، سرنشینان و سایر کاربران جاده است. در این مقاله به بررسی حداکثر سرعت مجاز رانندگی در شب و روز می‌پردازیم.
با تیگارد مگ همراه باشید
تفاوت رانندگی در روز و شب
در طول روز، رانندگان از نور طبیعی خورشید بهره‌مند هستند و میدان دید وسیع‌تری دارند. اجسام، تابلوها و علائم راهنمایی و رانندگی به‌راحتی قابل تشخیص‌اند و واکنش راننده در برابر موانع احتمالی سریع‌تر صورت می‌گیرد. اما در شب، به‌دلیل کاهش دید، افزایش خستگی، کاهش تمرکز و احتمال تابش خیره‌کننده چراغ خودروهای مقابل، خطر بروز خطا و تصادف به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
بر اساس آمار پلیس راهور، درصد قابل‌توجهی از تصادفات منجر به فوت در ساعات شبانه رخ می‌دهد. علت اصلی این موضوع، ترکیبی از عوامل فیزیولوژیکی و محیطی است. انسان در شب دچار کاهش هوشیاری طبیعی و افت توانایی تشخیص عمق و فاصله می‌شود؛ در نتیجه، زمان واکنش او در مواجهه با خطر بیشتر است. از این‌رو، کاهش سرعت مجاز در شب یکی از مؤثرترین راهکارهای پیشگیری از حوادث جاده‌ای محسوب می‌شود.
سرعت مجاز در جاده‌ها و خیابان‌ها
در ایران، بر اساس آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، میزان سرعت مجاز در مسیرهای مختلف به شرح زیر است (در شرایط عادی و بدون محدودیت خاص):
- در آزادراه‌ها: حداکثر سرعت مجاز در روز برای سواری‌ها ۱۲۰ کیلومتر در ساعت و در شب معمولاً ۱۱۰ کیلومتر در ساعت است.
- در بزرگراه‌ها: در روز ۱۰۰ کیلومتر و در شب ۹۰ کیلومتر در ساعت.
- در جاده‌های اصلی بین‌شهری: در روز ۹۰ و در شب ۸۰ کیلومتر در ساعت.
- در خیابان‌های شهری اصلی: حداکثر ۶۰ کیلومتر در روز و ۵۰ کیلومتر در شب.
- در خیابان‌های فرعی و مسکونی: بین ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر در ساعت، بسته به نوع منطقه و تراکم عابرین پیاده.
این تفاوت‌ها نه‌تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورها اعمال می‌شود. در کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز معمولاً سرعت مجاز در شب ۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر از روز تعیین می‌شود تا ضریب ایمنی حفظ گردد.
دلایل علمی کاهش سرعت در شب
کاهش سرعت مجاز در شب دلایل متعددی دارد که هر یک ریشه در یافته‌های علمی و تجربی دارد:
- کاهش میدان دید: در شب، نور چراغ‌های جلو تنها بخشی محدود از جاده را روشن می‌کند. اجسام و حیوانات در فاصله دورتر از محدوده نور قابل تشخیص نیستند.
- افزایش خستگی و خواب‌آلودگی: بدن انسان در ساعات شب تمایل طبیعی به استراحت دارد، در نتیجه تمرکز و واکنش راننده کاهش می‌یابد.
- خطر خیرگی: چراغ خودروهای روبه‌رو می‌تواند موجب خیرگی و کاهش دید موقت شود، به‌ویژه در جاده‌های دوطرفه بدون مانع میانی.
- کاهش فعالیت مراکز امدادی و خدماتی: در شب دسترسی به خدمات اضطراری، امداد خودرو و حتی تعمیرگاه‌ها محدودتر است؛ بنابراین احتمال تبدیل یک حادثه کوچک به فاجعه بیشتر می‌شود.
- افزایش حضور حیوانات در جاده‌ها: در بسیاری از مناطق، حیوانات وحشی یا اهلی در شب وارد مسیر می‌شوند و رانندگان در سرعت بالا فرصت واکنش ندارند.
حداکثر سرعت مجاز رانندگی در شب و روز
نقش فناوری در کنترل سرعت
پیشرفت فناوری در سال‌های اخیر نقش مهمی در کنترل و رعایت سرعت مجاز ایفا کرده است. نصب دوربین‌های هوشمند ثبت تخلف سرعت، استفاده از سامانه‌های هشداردهنده در خودروها، و کروز کنترل تطبیقی از جمله ابزارهایی هستند که رانندگان را در حفظ سرعت مناسب یاری می‌کنند. همچنین، تابلوهای دیجیتال متغیر در بزرگراه‌ها می‌توانند بسته به شرایط آب‌وهوا، ترافیک یا تاریکی هوا، سرعت مجاز را به‌صورت لحظه‌ای تنظیم کنند. این فناوری‌ها کمک می‌کنند تا قانون به‌صورت هوشمند و منعطف اجرا شود.
بیشت بخوانید: سیستم کنترل بدنه DiSus-P بی وای دی فانگ چنگ Bao Bao 5 چیست؟
فرهنگ رانندگی و آموزش
با وجود تعیین قوانین دقیق، مهم‌ترین عامل رعایت سرعت مجاز، فرهنگ رانندگی است. رانندگان باید بدانند که سرعت بالا نه نشانه مهارت، بلکه عاملی برای خطر است. آموزش‌های رانندگی باید بر پایه درک مخاطرات سرعت زیاد در شب و اهمیت کاهش آن استوار باشد. آگاهی از خطرات نه تنها به کاهش تصادفات کمک می‌کند، بلکه باعث ارتقای حس مسئولیت اجتماعی در رانندگان می‌شود.
جمع‌بندی
رعایت حداکثر سرعت مجاز، از ارکان اساسی ایمنی جاده‌ای است. تفاوت میان سرعت مجاز در روز و شب بر پایه بررسی‌های علمی و تجربی شکل گرفته و هدف آن حفظ جان انسان‌هاست. کاهش دید، خستگی راننده، خیرگی نورها و شرایط محیطی باعث می‌شود که در شب، خطر تصادف چندین برابر شود. از این‌رو، کاهش سرعت مجاز در ساعات تاریکی ضرورتی انکارناپذیر است.
