در سال‌های اخیر، با افزایش نگرانی‌ها درباره تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا، خودروهای برقی و هیبریدی به‌عنوان دو گزینه‌ی نسبتاً پاک‌تر نسبت به خودروهای بنزینی و دیزلی سنتی مطرح شده‌اند. اما پرسش مهمی که ذهن بسیاری از مردم، کارشناسان و حتی سیاست‌گذاران را به خود مشغول کرده این است که آیا واقعاً خودروهای برقی از خودروهای هیبریدی آلودگی بیشتری تولید می‌کنند؟ پاسخ به این پرسش به‌سادگی بله یا خیر نیست و به عوامل متعددی مانند منبع تولید برق، فرآیند ساخت باتری، طول عمر خودرو و الگوی رانندگی بستگی دارد. در ادامه به بررسی میزان تولید آلودگی خودروهای هیبریدی و برقی و تفاوت آن‌ها می‌پردازیم.
با تیگارد مگ همراه باشید
آلودگی مستقیم در حین رانندگی
از نظر آلودگی مستقیم خروجی از اگزوز، خودروهای برقی برنده‌ی مطلق هستند. این خودروها هیچ‌گونه آلاینده‌ای مانند دی‌اکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن یا ذرات معلق را در حین رانندگی تولید نمی‌کنند. در مقابل، خودروهای هیبریدی همچنان یک موتور احتراق داخلی دارند که بسته به میزان استفاده از آن، سوخت فسیلی می‌سوزاند و گازهای گلخانه‌ای منتشر می‌کند. بنابراین در ترافیک شهری و مسیرهای کوتاه، که موتور بنزینی هیبرید کمتر فعال است، آلودگی کمتری تولید می‌شود؛ اما در مسیرهای طولانی یا در سرعت‌های بالا، هیبریدها مانند خودروهای بنزینی آلاینده خواهند بود.
بیشتر بخوانید: شرکت CATL با باتری شنژینگ پرو مشکل زمان شارژ خودروهای برقی را برطرف کرد
تولید برق و آلودگی غیرمستقیم
یکی از مهم‌ترین نقدهایی که به خودروهای برقی وارد می‌شود، آلودگی غیرمستقیم ناشی از تولید برق برای شارژ باتری آن‌هاست. اگر برق مورد استفاده از منابع فسیلی مانند زغال‌سنگ یا گاز طبیعی تولید شود، بخش زیادی از مزیت زیست‌محیطی خودروهای برقی از بین می‌رود. در چنین شرایطی، میزان دی‌اکسید کربن منتشرشده برای تأمین انرژی یک خودرو برقی ممکن است با یک خودرو هیبریدی قابل مقایسه یا حتی بیشتر باشد.
به‌عنوان مثال، در کشورهایی مانند چین یا هند که هنوز بخش بزرگی از برق خود را از زغال‌سنگ تأمین می‌کنند، خودروهای برقی لزوماً تمیزتر از خودروهای هیبریدی نیستند. اما در کشورهایی مانند نروژ، فرانسه یا کانادا که تولید برق از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی آبی یا بادی انجام می‌شود، خودروهای برقی به‌مراتب آلایندگی کمتری دارند. بنابراین، پاسخ به این پرسش بستگی زیادی به ترکیب منابع انرژی هر کشور دارد.
ساخت و بازیافت باتری‌ها
فرآیند ساخت باتری‌های لیتیوم‌یون، که قلب خودروهای برقی است، انرژی‌بر و آلاینده است. استخراج مواد معدنی مانند لیتیوم، کبالت و نیکل نه‌تنها مصرف انرژی بالایی دارد، بلکه آثار زیست‌محیطی و اجتماعی منفی نیز به همراه دارد. در حالی که خودروهای هیبریدی نیز از باتری استفاده می‌کنند، اندازه و ظرفیت آن‌ها به‌مراتب کوچک‌تر است، در نتیجه آلودگی حاصل از تولید آن‌ها کمتر است.
مطالعاتی نشان داده‌اند که انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از تولید یک خودروی برقی ممکن است تا ۵۰ درصد بیشتر از خودروهای هیبریدی باشد. با این حال، در طول عمر مفید خودرو، وقتی میزان آلودگی در زمان رانندگی در نظر گرفته می‌شود، خودروهای برقی معمولاً در مجموع پاک‌تر از هیبریدها از آب درمی‌آیند، به‌ویژه در کشورهایی با شبکه برق کم‌کربن.
طول عمر و چرخه زیستی خودرو
برای مقایسه‌ی منصفانه میان دو فناوری، باید کل چرخه‌ی عمر خودرو (از تولید تا اسقاط) را بررسی کرد. بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده در اروپا و آمریکای شمالی، یک خودروی برقی پس از حدود ۳۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر رانندگی، آلودگی بیشتری نسبت به خودروی هیبریدی ندارد و از آن نقطه به بعد، عملکرد زیست‌محیطی بهتری از خود نشان می‌دهد. هرچه طول عمر خودرو بیشتر باشد، مزیت زیست‌محیطی خودروهای برقی بیشتر نمایان می‌شود.
افزون بر این، پیشرفت‌های اخیر در بازیافت باتری‌ها باعث شده که بخشی از مواد ارزشمند مانند نیکل و لیتیوم مجدداً مورد استفاده قرار گیرند، که این امر به کاهش اثرات زیست‌محیطی تولید باتری‌های جدید کمک می‌کند.
مسائل مربوط به زیرساخت و کارایی انرژی
خودروهای برقی در تبدیل انرژی الکتریکی به حرکت، بازده بسیار بالایی دارند؛ حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد. در حالی که موتورهای احتراق داخلی در خودروهای هیبریدی، حتی با کمک موتور برقی، بازدهی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد دارند. با این حال، در کشورهایی که شبکه‌ی برق فرسوده یا متکی بر سوخت فسیلی است، بخشی از این مزیت کارایی از بین می‌رود.
همچنین، نیاز به ایجاد زیرساخت‌های شارژ گسترده برای خودروهای برقی خود چالشی زیست‌محیطی است. ساخت ایستگاه‌های شارژ، افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها و توسعه شبکه برق، اگر به‌درستی مدیریت نشود، ممکن است منجر به افزایش انتشار کربن در کوتاه‌مدت شود.
درباره خودروهای برقی بیشتر بخوانید: هر دور شارژ خودروهای برقی چقدر می شود؟
آینده‌ی انرژی و نقش فناوری
در آینده‌ای نه‌چندان دور، با گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه فناوری‌های جدید مانند باتری‌های حالت‌جامد، تفاوت آلودگی بین خودروهای برقی و هیبریدی به‌نفع خودروهای تمام‌برقی افزایش خواهد یافت. بسیاری از کشورها در حال برنامه‌ریزی برای حذف تدریجی خودروهای بنزینی و هیبریدی هستند تا ناوگان حمل‌ونقل کاملاً برقی و بدون آلاینده داشته باشند.
از سوی دیگر، خودروسازان بزرگ نیز در حال کاهش اثرات زیست‌محیطی تولید باتری‌ها و بهبود زنجیره تامین مواد اولیه‌اند. در نتیجه، نگرانی‌های فعلی درباره آلودگی ناشی از تولید باتری احتمالاً در سال‌های آینده کاهش می‌یابد.
جمع‌بندی
بنابراین، پاسخ کوتاه به پرسش «آیا خودروهای برقی از خودروهای هیبریدی آلودگی بیشتری تولید می‌کنند؟» این است: در کوتاه‌مدت و در مناطقی که برق از سوخت فسیلی تولید می‌شود، شاید بله؛ اما در بلندمدت و با گسترش انرژی‌های پاک، خیر.
