سیستم فرمان خودرو یکی از مهمترین اجزای ایمنی و کنترل خودرو است. هر نقص یا خرابی در اجزای آن میتواند نه تنها رانندگی را دشوار کند، بلکه خطر بروز حوادث را افزایش دهد. یکی از قطعات کلیدی این سیستم، قرقری فرمان یا سیبک فرمان است؛ قطعهای کوچک اما بسیار حیاتی که نقش انتقال حرکت فرمان به چرخها را بر عهده دارد. در این مقاله به بررسی علائم خرابی قرقری فرمان، علتهای بروز این مشکل و راهکارهای نگهداری و تعمیر آن میپردازیم.
در ادامه با تیگارد مگ همراه باشید.
قرقری فرمان چیست و چه وظیفهای دارد؟
قرقری فرمان در واقع رابط بین جعبهفرمان و سگدست (محور چرخها) است. وقتی راننده فرمان را میچرخاند، حرکت از طریق جعبهفرمان به میلههای رابط و در نهایت به قرقری منتقل میشود تا زاویهی چرخها تغییر کند.
هر خودرو معمولاً دو قرقری دارد:
- قرقری داخلی (متصل به جعبهفرمان)
- قرقری بیرونی (متصل به سگدست)
در داخل قرقری، یک گوی فلزی و بوش تعبیه شده که درون یک پوسته فلزی یا فولادی قرار دارد و به کمک گریس روان میشود. این طراحی باعث میشود چرخها بتوانند در زوایای مختلف بدون ایجاد لقی یا صدای اضافی حرکت کنند.
نشانههای خرابی قرقری فرمان
خرابی قرقری فرمان معمولاً بهتدریج و در اثر استهلاک، ضربه یا نفوذ گردوغبار رخ میدهد. شناخت علائم اولیه میتواند از خرابی بیشتر و هزینههای سنگین جلوگیری کند. مهمترین نشانههای خرابی قرقری عبارتاند از:
بیشتر بخوانید: دلیل کم شدن روغن موتور
۱. لرزش فرمان در سرعت بالا
اگر هنگام رانندگی با سرعت زیاد فرمان خودرو لرزش دارد، یکی از اولین بخشهایی که باید بررسی شود قرقری فرمان است. لقی در گوی قرقری باعث میشود چرخها نتوانند در مسیر ثابت حرکت کنند و ارتعاش به فرمان منتقل شود.
۲. صدای تقتق در هنگام چرخاندن فرمان
وقتی در پیچها یا هنگام عبور از دستاندازها صدای تقتق یا کلیک از جلو خودرو میشنوید، ممکن است قرقری یا سیبک فرمان فرسوده شده باشد. این صدا معمولاً بهدلیل لقی بین گوی فلزی و پوسته قرقری است.
۳. سایش نامنظم لاستیکها
خرابی قرقری باعث میشود زاویهی چرخها (Toe-in و Toe-out) بههم بخورد. در نتیجه، لاستیکها بهصورت یکطرفه ساییده میشوند. اگر مشاهده کردید لبه داخلی یا بیرونی لاستیک سریعتر از سایر قسمتها خورده شده است، حتماً وضعیت قرقریها را بررسی کنید.
۴. انحراف خودرو هنگام حرکت مستقیم
وقتی خودرو در مسیر مستقیم به یک سمت کشیده میشود یا نیاز است فرمان را اندکی کج بگیرید تا خودرو در خط مستقیم حرکت کند، احتمال خرابی قرقری وجود دارد. در این حالت، قرقری تنظیم هندسه چرخها را بر هم زده است.
۵. سنگینی فرمان یا تاخیر در پاسخدهی
اگر احساس میکنید هنگام چرخاندن فرمان، تاخیر وجود دارد یا فرمان بهصورت روان نمیچرخد، قرقری ممکن است خشک شده یا دچار زنگزدگی شده باشد. گریس درون قرقری ممکن است خشک شود یا گردوغبار باعث سفت شدن حرکت گوی شود.
دلایل خرابی قرقری فرمان
عوامل مختلفی میتوانند باعث خرابی یا کاهش عمر مفید قرقری فرمان شوند، از جمله:
- نفوذ آب و گردوغبار: پارگی گردگیر قرقری باعث نفوذ آلودگی میشود و گریس داخلی را آلوده میکند.
- ضربه و برخورد شدید: افتادن در چالهها، تصادف یا برخورد با جدول میتواند قرقری را خم کند یا بوش داخلی را از جا درآورد.
- استفاده از قطعات بیکیفیت: قرقریهای ارزان و غیراستاندارد معمولاً از جنس فولاد ضعیف ساخته میشوند و دوام کمی دارند.
- عدم تنظیم درست فرمان: اگر زاویه چرخها پس از تعمیر یا تعویض جلوبندی تنظیم نشود، فشار مضاعفی به قرقری وارد خواهد شد.
روشهای تشخیص خرابی قرقری فرمان
برای اطمینان از سلامت قرقری، میتوان چند آزمایش ساده انجام داد:
- بررسی چشمی: وضعیت گردگیر قرقری را چک کنید. هرگونه پارگی یا نشت گریس نشانه خرابی است.
- تکان دادن چرخها: وقتی خودرو روی جک بالا است، چرخ را در حالت افقی (چپ و راست) تکان دهید. اگر صدای تقه یا لقی احساس شد، قرقری معیوب است.
- بازرسی توسط مکانیک: مکانیک میتواند با استفاده از گیره مخصوص و اهرم، میزان لقی قرقری را دقیقتر بررسی کند.
اطلاعات بیشتر درباره فنی خودرو: علت صدا دادن چرخ ماشین هنگام دور زدن
راهکارهای رفع و پیشگیری از خرابی
- تعویض بهموقع قرقری: اگر قرقری خراب شده باشد، معمولاً قابل تعمیر نیست و باید تعویض شود. توصیه میشود هر دو قرقری طرفین همزمان تعویض شوند تا تعادل فرمان حفظ گردد.
- استفاده از قطعات باکیفیت: قطعات برندهای معتبر (مانند CTR، Lemförder، TRW یا Moog) از فولاد مقاوم و گریس باکیفیت ساخته میشوند که دوام بیشتری دارند.
- بررسی منظم گردگیر: در هر سرویس جلوبندی، گردگیر قرقری را چک کنید. اگر کوچکترین پارگی وجود دارد، فوراً آن را تعویض کنید تا از نفوذ گردوغبار جلوگیری شود.
- تنظیم میزان فرمان و زوایای چرخها: پس از تعویض قرقری، حتماً میزان فرمان (Wheel Alignment) انجام دهید تا زوایای چرخها دقیق تنظیم شود. در غیر این صورت، قرقری جدید نیز زودتر خراب میشود.
- رانندگی صحیح و پرهیز از ضربه: عبور با سرعت بالا از دستاندازها یا چالهها فشار زیادی به جلوبندی و قرقری وارد میکند. با کاهش سرعت و رعایت اصول رانندگی، عمر مفید قطعات افزایش مییابد.
